Bijgewerkt op 11 juli 2023
Wat is body dysmorphic disorder?
Body dysmorphic disorder is een niet zo vaak voorkomende aandoening waarbij men denkt een lichamelijk of cosmetisch mankement te hebben terwijl dat in werkelijkheid niet zo is. Deze ziekte werd voorheen gerangschikt onder de zogenaamde somatoforme aandoeningen. Tegenwoordig wordt het gerekend tot de obsessieve-compulsieve spectrumstoornissen.
Andere namen voor deze aandoening zijn ingebeelde lelijkheid, morfodysfore stoornis, en morfodysforie.
Hoe vaak komt het voor?
De ziekte wordt vaak niet herkend en komt daarom vaker voor dan wordt gedacht. De aandoening komt bijna even vaak voor bij mannen als bij vrouwen en wordt veelal gezien in de leeftijdsgroep van 15-40 jaar.
Wat is de oorzaak?
De oorzaak is niet precies bekend. Mogelijk is er een afwijking in de hersenen in het gebied van het frontale striatale systeem. Waarschijnlijk spelen ook gebeurtenissen in de vroege jeugd een rol. Mensen met deze aandoening geven vaak aan dat ze door hun ouders niet goed verzorgd zijn en/of dat ze op school veel gepest werden. Ook is tijdens de kinderjaren vaak sprake geweest van lichamelijk geweld en/of seksueel misbruik.
Welke symptomen geeft het?
De volgende klachten en kenmerken kunnen voorkomen bij deze ziekte:
- Ingebeelde misvorming van een deel van het lichaam
- vaak betreft het cosmetische afwijkingen aan het gezicht of haar
- mensen vinden zichzelf daardoor lelijk
- men ziet niet in dat het om een ingebeelde afwijking gaat
- Angst om lelijk gevonden te worden
- hebben het idee dat mensen hen aanstaren of hen uitlachen
- dit leidt vaak tot het verhullen van de ingebeelde misvorming, zoals het dragen van hoeden, zonnebrillen, make-up etc.
- Veel mensen met deze aandoening hebben de neiging om
- veel (soms uren) voor de spiegel te staan
- zich te vergelijken met anderen
- te vragen aan anderen hoe ze eruit zien (zoeken van geruststelling)
- pulleken aan de huid om (ingebeelde) afwijkingen te corrigeren
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Mensen met deze aandoening hebben niet het besef dat ze ziek zijn. Mensen met deze aandoening zijn vaak terughoudend om over hun (ingebeelde) aandoening te praten. Ze schamen zich vaak. Als de arts er dus niet zelf naar vraagt is het vaak moeilijk om de juiste diagnose te stellen. Er is geen test die kan bepalen of iemand aan deze ziekte lijdt. De diagnose moet dus worden gesteld op basis van het verhaal of het gedrag van de patient.
Voor het stellen van de diagnose maken psychiaters gebruik van de DSM-5. Hierin staan criteria vermeld waar iemand aan moet voldoen om de diagnose body dysmorphic disorder te krijgen. Het gaat om de volgende criteria:
- Preoccupatie met een of meer vermeende misvormingen of onvolkomenheden in het uiterlijk die door anderen niet waarneembaar zijn, of door hen als onbeduidend worden beschouwd.
- Op een bepaald moment tijdens het beloop van de stoornis heeft de betrokkene in reactie op de ongerustheid over het uiterlijk repetitieve handelingen verricht (zoals zichzelf controleren in de spiegel, zich excessief uiterlijk verzorgen, aan de huid pulken, of om gerustheid vragen) of psychische activiteiten uitgevoerd (zoals het eigen uiterlijk vergelijken met dat van anderen).
- De preoccupatie veroorzaakt klinisch significante lijdensdruk of beperkingen in het sociale of beroepsmatige functioneren of in het functioneren op andere belangrijke terreinen.
- De preoccupatie met het uiterlijk kan niet beter worden verklaard door de ongerustheid over lichaamsvet of gewicht bij iemand van wie de symptomen voldoen aan de criteria voor een eetstoornis.
Wat is de behandeling?
Ernstige vormen van body dysmorphic disorder worden behandeld door een psychiater. De behandeling bestaat uit een combinatie van geneesmiddelen met gedragstherapie. Antidepressiva van de groep van selectieve serotonine heropnameremmers (SSRIs), zoals fluvoxamine, zijn effectief bij een aantal patienten. Fluvoxamine moet meestal in vrij hoge dosering worden gegeven om een gunstig effect te verkrijgen (ongeveer 200-250 mg per dag).
Wat is het beloop?
Mensen met deze aandoening gaan vaak op zoek naar een arts die hun (ingebeelde) aandoening wil behandelen. Naast de huisarts komen ze daarom vaak terecht bij plastische chirurg, dermatoloog of tandarts. Als behandeling wordt geweigerd wordt vaak een andere arts gezocht of probeert men zichzelf te behandelen. In extreme gevallen gaat de patient zichzelf opereren. Bijna alle mensen met deze aandoening raken in een sociaal isolement. Velen komen het huis ook niet of nauwelijks meer uit. Het aantal zelfmoorpogingen is relatief hoog. De ziekte wordt vaker gezien bij mensen met andere psychiatrische aandoeningen, zoals depressie of obsessief-compulsieve aandoening. Deze aandoening is te behandelen maar keert toch regelmatig weer terug. Bij ongeveer 30% van de patienten zal de aandoening gedurende langere tijd wegblijven.
Synoniemen
ingebeelde lelijkheid, stoornis van de lichaamsbeleving, stoornis in de lichaamsbeleving, morfodysforie, morfodysfore stoornis, dysmorfofobie
Engelse vertaling
body dysmorphic disorder, BDD, dysmorphia
